Şaşılık (Strabismus)
Şaşılık, her iki gözün farklı yönlere bakması durumudur. Bir göz düzgün şekilde karşıya bakarken, diğer göz içe, dışa, yukarıya veya aşağıya doğru bakabilir. Şaşılık genellikle çocuklarda görülse de yetişkinlerde de ortaya çıkabilir. Tüm çocukların yaklaşık %5'inde, yetişkinlerin ise %1'inde şaşılık bulunmaktadır. Şaşılık, her iki cinsiyette eşit sıklıkta görülür.
Gözlerin farklı yönlere baktığı durumda, beynimize iki farklı görüntü gelir. Bu durumda, farklı yöne bakan gözden gelen görüntü ya göz ardı edilir (ambliyopi gelişimi) ya da baskılanır. Beyin sadece karşıya bakan gözden gelen görüntüyü kabul eder. Bu durum çocukluk döneminde oluşursa, derinlik algısı eksikliği, tembel göz olarak bilinen az görmek gibi ciddi sorunlara yol açan uyum mekanizmaları gelişir. Erişkin dönemde ortaya çıkan şaşılıkta ise beyin, çocuklardaki gibi uyum mekanizmalarını gerçekleştirmez ve her iki görüntüyü de kabul ederek çift görme oluşur.
Şaşılığın tam nedeni bilinmemektedir. Şaşılık, sadece gözlük problemleriyle ilişkili olabileceği gibi doğumsal beyin hasarları, Down sendromu gibi genetik bozukluklar, beyin tümörleri, katarakt gibi görme sorunlarına neden olan durumlar, göz yaralanmaları veya tümörler gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir.
Tüm çocukların ilk 3 yaş içinde bir göz doktoru tarafından kontrol edilmesi, çocuğun görme gelişimi açısından son derece önemlidir. Özellikle ailede şaşılık veya göz tembelliği gibi durumlar varsa, bu kontrollerin 3 yaşından önce yapılması önerilir.
Ancak, her bireyin durumu farklı olabileceğinden, bir göz doktoruyla görüşerek spesifik bir teşhis ve tedavi planı oluşturmak önemlidir.
Şaşılık Nedenleri Nelerdir?
Şaşılık (strabismus), gözlerin paralel olmadığı durumlarda ortaya çıkan bir göz sorunudur. Gözlerden biri veya her ikisi, düzgün bir şekilde odaklanmadığında veya birlikte hareket etmediğinde şaşılık görülebilir. Şaşılığın çeşitli nedenleri vardır:
1. Göz kaslarının dengesizliği: Gözlerin hareketini sağlayan kaslarda dengesizlik veya koordinasyon sorunu, şaşılığın en yaygın nedenlerinden biridir. Bu durum, gözlerin düzgün bir şekilde hizalanmasını ve odaklanmasını engelleyebilir.
2. Genetik faktörler: Şaşılık, ailedeki genetik yatkınlık nedeniyle ortaya çıkabilir. Eğer bir ebeveynde veya yakın akrabalarda şaşılık varsa, çocuklarda da görülme olasılığı artabilir.
3. Göz yaralanmaları veya enfeksiyonlar: Göz yaralanmaları veya enfeksiyonlar, göz kaslarında zedelenmeye veya inflamasyona neden olarak şaşılığa yol açabilir.
4. Refraksiyon hataları: Yüksek derecede miyopi (kısa görme) veya hipermetropi (uzak görme) gibi refraksiyon hataları, gözlerin odaklanmasını etkileyerek şaşılığa neden olabilir.
5. Nörolojik problemler: Beyin veya sinir sistemi ile ilgili bazı sorunlar, göz hareketlerini kontrol eden sinirleri etkileyerek şaşılığa yol açabilir. Bunlar arasında serebral palsi, inme veya tümörler yer alabilir.
6. Göz yorgunluğu veya stres: Uzun süreli göz yorgunluğu, yoğun göz stresi veya sürekli monoton bir bakış, geçici şaşılığa neden olabilir.
7. Anomaliler veya hastalıklar: Bazı doğumsal anomaliler (örneğin, katarakt, retinoblastom) veya göz hastalıkları (örneğin, glokom) şaşılığa katkıda bulunabilir.
Bu nedenler, şaşılığın yaygın olanlarıdır, ancak her bireyde farklı olabilir. Şaşılığın nedenini tam olarak belirlemek ve uygun tedaviyi sağlamak için bir göz doktoruna danışmak önemlidir. Göz doktoru, şaşılığın türüne ve nedenine bağlı olarak tedavi seçeneklerini değerlendirecektir.
Şaşılık Teşhisi Nasıl Konulur?
Şaşılık (strabismus) teşhisi, genellikle bir göz doktoru veya çocuk göz hekimi tarafından yapılır. İşte şaşılık teşhisi koymak için kullanılan bazı yöntemler:
1. Göz muayenesi: Göz doktoru, genel bir göz muayenesi yaparak şaşılık belirtilerini değerlendirecektir. Gözlerin hizalanması, hareket kabiliyeti, görme keskinliği ve diğer göz sağlığı kontrol edilecektir.
2. Kapak kapatma testi: Bu test, şaşılık durumunda etkilenen gözün kapandığında diğer gözün normal bir şekilde hedefe bakabilip bakamadığını değerlendirir. Kapak kapatıldığında gözler hala şaşılık gösteriyorsa, şaşılık olasılığı daha yüksektir.
3. Kızılötesi ışık testi: Bu testte, özel bir cihaz kullanılarak gözlerin hareketi izlenir ve ışığın yansıması gözlenir. Bu test, gözlerin odaklanma yeteneğini ve hareketlerini değerlendirmede yardımcı olabilir.
4. Refraksiyon testi: Gözlük numaralarının belirlenmesi amacıyla yapılan refraksiyon testi, şaşılığın eşlik ettiği refraksiyon hatalarını (miyopi, hipermetropi, astigmatizma) tespit etmeye yardımcı olabilir.
5. Stereo gözlüğü testi: Bu testte, özel bir stereo gözlüğü kullanılarak 3D görüntüler izlenir. Şaşılığı olan bir kişi, stereo görüntüleri düzgün bir şekilde birleştiremez veya yanlış bir şekilde algılar.
Bu yöntemler, şaşılık teşhisinde kullanılan bazı temel testlerdir. Şaşılık tanısı konulduktan sonra, şaşılığın tipine, şiddetine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak uygun tedavi seçenekleri belirlenecektir. Daha detaylı bir teşhis için bir göz doktoruna başvurmak önemlidir.
